Tarım arazileri, verimlilik ve iklim koşullarına göre sınıflandırılırken, bazı alanlar doğrudan tarımsal üretim için elverişsiz kabul edilir. Bu alanlar, "marjinal tarım arazisi" olarak tanımlanır. Peki marjinal tarım arazisi nedir, nasıl değerlendirilir ve bu araziler üzerinde neler yapılabilir?
Önce kaç çeşit tarım arazisi vardır sorusuna cevap arayalım. Tarım arazileri; mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ve marjinal tarım arazileri olarak sınıflandırılır.
Marjinal tarım arazisi nedir?
Marjinal tarım arazileri, düşük toprak verimliliği, yetersiz sulama imkanları, dik eğimler veya sert iklim koşulları gibi nedenlerle tarımsal üretim açısından ekonomik değer taşımayan ya da sınırlı verim sağlayan alanlardır. Bu tür araziler, genellikle tarım dışı amaçlarla değerlendirilmekte veya özel uygulamalarla kontrollü şekilde tarımsal üretime açılmaktadır.
Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’na göre Türkiye’de tarım arazileri dört sınıfa ayrılır. Marjinal araziler, bu sınıflandırmada 3. ve 4. sınıf tarım arazileri içinde yer alır. Bu alanlarda 15 dekarda 1 ton buğday ya da 2 ton mısır alınamıyorsa, toprak verimliliği düşük kabul edilir.
Marjinal tarım arazisi nasıl alınır?
Bu tür arazileri satın almak isteyenlerin öncelikle Tapu ve Kadastro Müdürlüğü’ne başvurması gerekir. Arazinin marjinal statüde olup olmadığını belirlemek için arazi bilgileriyle birlikte başvuru yapılır ve teknik incelemeler gerçekleştirilir. Onay süreci sonrasında tapu işlemleri tamamlanabilir.
Gerekli belgeler:
Kimlik belgesi
Tapu veya ada-parsel bilgileri
Arazi bedelinin ödendiğine dair dekont
Hangi şartlarda marjinal sayılır?
Bir arazinin marjinal kabul edilebilmesi için şu koşullardan bir ya da birkaçını taşıması gerekir:
Tarımsal verimliliğin çok düşük olması
Sulama olanaklarının yetersizliği
Eğimin %12’nin üzerinde olması
Kuraklık, don, sel gibi ekstrem iklim olaylarının sık yaşanması
Taşlık, kayalık, tuzlu gibi özel toprak yapılarının bulunması
Türkiye'de marjinal arazilerin dağılımı
Türkiye genelinde en fazla marjinal tarım arazisi Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yer alır. Bu bölgelerdeki yaygın sorunlar; kuraklık, sulama altyapısının eksikliği ve toprak kalitesinin düşüklüğüdür.
Marjinal tarım arazileri nasıl değerlendirilebilir?
Her ne kadar tarımsal açıdan verimsiz olsalar da marjinal tarım arazileri farklı şekillerde değerlendirilebilir:
1. Güneş Enerjisi Santralleri (GES):
Tarıma uygun olmayan bu alanlar, enerji üretimi açısından büyük bir potansiyel taşır. GES projeleri için ideal sahalar arasında yer alır.
2. Hayvancılık ve mera kullanımı:
Mera ihtiyacının yüksek olduğu bölgelerde, marjinal araziler hayvan otlatmak amacıyla kullanılabilir.
3. Ormancılık ve ağaçlandırma:
Bu alanlar ağaçlandırma çalışmalarıyla doğaya kazandırılabilir, böylece erozyon riski azaltılıp biyolojik çeşitlilik desteklenmiş olur.
4. Alternatif tarım uygulamaları:
Kuraklığa dayanıklı veya tıbbi-aromatik bitkiler gibi özel türler için bu araziler, doğru tekniklerle uygun hale getirilebilir.
Marjinal arazilere yapı yapılabilir mi?
Marjinal tarım arazileri genellikle imar dışı alanlarda yer aldığından, yapılaşma için özel izinler gereklidir. İl/ilçe belediyelerinden imar izni ve yapı ruhsatı alınması şarttır. Ayrıca, jeolojik etüt, zemin etüdü ve teknik proje çalışmaları yapılmadan yapılaşma mümkün değildir.
Gerekli belgeler:
İmar izni
Yapı ruhsatı
Zemin ve jeolojik etüt raporları
Mimari proje ve mühendislik projeleri
Yapı denetim sözleşmesi
Marjinal tarım arazilerinin sürdürülebilir kullanımı
Bu tür arazilerin etkin şekilde değerlendirilmesi, yalnızca ekonomik kazanç sağlamakla kalmaz, aynı zamanda çevresel sürdürülebilirlik açısından da büyük önem taşır. Damlama sulama gibi su tasarruflu sistemler, erozyon önleyici uygulamalar, organik gübreleme ve ürün rotasyonu gibi tekniklerle marjinal alanlar da üretime kazandırılabilir.
Kilit kurumlar:
Tapu ve Kadastro Müdürlüğü
İl/İlçe Tarım ve Orman Müdürlükleri
Belediyeler
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı
Sonuç
Marjinal tarım arazileri, ilk bakışta tarımsal üretim için cazip görünmeyebilir. Ancak doğru değerlendirme ve sürdürülebilir yönetimle hem ekonomik hem de çevresel açıdan önemli fırsatlar sunar. Güneş enerjisi projeleri, hayvancılık, alternatif tarım ürünleri ve ormancılık gibi alanlarda değerlendirilebilen bu araziler, tarım dışı yatırımlar için stratejik öneme sahiptir.
