Türkiye genelinde yaklaşık 6 milyon konut riskli durumda ve bu konutların 2 milyonu çok riskli olarak sınıflandırılıyor. Yalnızca İstanbul’da 1,5 milyon riskli konut bulunuyor ve bunlardan 600 bininin acilen yenilenmesi gerekiyor.
Peki, riskli evini dönüştürmek isteyen vatandaşlara devlet hangi destekleri sağlıyor?
“Yarısı Bizden” kampanyası
Kentsel dönüşümde en kapsamlı destek modeli olarak öne çıkan “Yarısı Bizden” kampanyası kapsamında bir konut için 875 bin TL hibe, 875 bin TL kredi ve 125 bin TL taşınma desteği sağlanıyor.
Toplamda 1 milyon 875 bin TL finansman desteği verilen kampanyada, işyeri sahiplerine de 437 bin 500 TL hibe ve aynı tutarda kredi veriliyor.
125 bin TL taşınma desteği, ev sahibi oturuyorsa ev sahibine, kiracı varsa kiracıya ödeniyor.
Kredi geri ödemeleri yapı ruhsatı alındıktan 2 yıl sonra başlıyor ve 10 yıla kadar vadelendiriliyor. İlk yıl faiz uygulanmazken, sonraki yıllarda TÜFE’nin yarısı oranında güncelleme yapılıyor.
Kamu eliyle dönüşüm
Site veya toplu yapı projelerinde vatandaşın müteahhit aramasına gerek kalmadan TOKİ veya Emlak Konut projeyi üstleniyor.
Bu modelde de 875 bin TL hibe desteği sağlanıyor. Geri kalan maliyet uzun vadeli taksitlerle ödeniyor. Devlet güvencesiyle hem inşaat kalitesi artıyor hem de teslim süreci güvence altına alınıyor.
Dar gelirliye oturma hakkı
Geliri düşük vatandaşlardan herhangi bir ödeme talep edilmiyor. Bunun yerine ömür boyu oturma hakkı veriliyor.
Tapuda evin değeri oranında hisse sahipliği sağlanıyor. Maddi durumu sonradan düzelen vatandaş, evin kalan hisselerini satın alabiliyor.
Eşlerin vefatı halinde hak mirasçılara geçiyor.
Kira yardımı
Kentsel dönüşüm kapsamında evi yıkılanlara aylık kira desteği veriliyor:
İstanbul: 8.000 TL
Ankara, İzmir, Bursa, Antalya: 6.500 TL
Diğer büyükşehirler: 5.500 TL
Kalan iller: 4.500 TL
Kiracılara 2 aylık, sınırlı ayni hak sahiplerine ise 5 aylık kira yardımı tek seferde ödeniyor.
Riskli yapılarda 18 ay, rezerv alanlarda 48 ay boyunca kira desteği devam ediyor.
Ancak “Yarısı Bizden” kampanyasında 125 bin TL taşınma desteği alan vatandaşlar ayrıca kira desteğinden yararlanamıyor.
Faiz destekli kredi
Bakanlık ayrıca düşük faizli kredi desteği de sunuyor:
Konut yapım/edinme: 1 milyon 250 bin TL
İşyeri yapım: 800 bin TL
İşyeri edinme: 350 bin TL
Güçlendirme: 320 bin TL
Konutlarda 10 yıl, işyerlerinde 7 yıl vade uygulanıyor. Kamu faiz desteği sayesinde oranlar düşüyor. Ancak kredi limitlerinin düşük kalması ve bankaların isteksizliği, sürecin hızlanmasının önündeki engellerden biri olarak görülüyor.
Vergi avantajları
Dönüşüm kapsamında yapılan binalarda KDV oranı %1 olarak uygulanıyor.
Ayrıca inşaatlar vergi ve harçlardan muaf tutuluyor.
Deprem riski her geçen gün kendini hatırlatırken, devletin sağladığı bu destekler vatandaşlara önemli bir fırsat sunuyor. Uzmanlara göre ise sürecin daha hızlı ilerlemesi için düşük faizli kredi imkanlarının artırılması gerekiyor.
