Türkiye'de konut sahipliği ve kiracılık oranları: 2024 verileri ve 5, 10, 20 yıl öncesiyle karşılaştırma

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2024 Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, Türkiye’de konut sahipliği ve kiracılık oranlarına dair çarpıcı veriler sunuyor. Araştırmaya göre, 2024 yılında bireylerin %56,1’i oturdukları konutun sahibi, %28’i kiracı, %0,9’u lojmanda, %15’i ise kira ödemeden bir konutta ikamet ediyor. Bu veriler, Türkiye’nin konut piyasasındaki eğilimlerini anlamak için önemli bir temel sunarken, geçmiş yıllarla karşılaştırma yapıldığında dikkat çekici değişimler göze çarpıyor. Bu haberde, 2024 verilerini 5, 10 ve 20 yıl önceki verilerle karşılaştırarak Türkiye’deki konut sahipliği ve kiracılık trendlerini derinlemesine inceliyoruz.

2024’te Konut Sahipliği ve Kiracılık Oranları

TÜİK’in 2024 verilerine göre:

• Konut sahipliği oranı: %56,1

• Kiracı oranı: %28

• Lojmanda yaşayanlar: %0,9

• Kira ödemeden konutta yaşayanlar: %15

Bu oranlar, Türkiye’de konut sahipliği oranının son yıllarda düşüş eğiliminde olduğunu ve kiracı oranının ise artış gösterdiğini ortaya koyuyor. Peki, bu oranlar 5, 10 ve 20 yıl öncesiyle karşılaştırıldığında nasıl bir tablo ortaya çıkıyor?

5 Yıl Öncesi (2019) ile Karşılaştırma

2019 yılında TÜİK verilerine göre:

• Konut sahipliği oranı: %58,8
• Kiracı oranı: %25,6
• Lojmanda yaşayanlar: %1,2
• Kira ödemeden konutta yaşayanlar: %14,6

Değerlendirme:

• Konut sahipliği: 2019’dan 2024’e, konut sahipliği oranı %58,8’den %56,1’e gerileyerek yaklaşık 2,7 puanlık bir düşüş gösterdi. Bu, ev sahibi olma imkanlarının ekonomik koşullar, yüksek enflasyon ve artan konut fiyatları nedeniyle zorlaştığını işaret ediyor.

• Kiracı oranı: Kiracı oranı %25,6’dan %28’e yükselerek 2,4 puanlık bir artış gösterdi. Bu, özellikle büyük şehirlerde kira fiyatlarının hızla artması ve konut alımının zorlaşmasıyla paralel bir gelişme.

• Lojman ve kira ödemeden yaşayanlar: Lojman oranı %1,2’den %0,9’a gerilerken, kira ödemeden konutta yaşayanların oranı %14,6’dan %15’e hafif bir artış gösterdi. Bu, aile veya akraba yanında ücretsiz yaşayanların oranında küçük bir artış olduğunu gösteriyor.

10 Yıl Öncesi (2014) ile Karşılaştırma

2014 yılında TÜİK verilerine göre:

• Konut sahipliği oranı: %61,1
• Kiracı oranı: %22,1
• Lojmanda yaşayanlar: Veri mevcut değil, ancak 2010 verilerine göre %1,2 civarında
• Kira ödemeden konutta yaşayanlar: %14,6

Değerlendirme:

• Konut sahipliği: 2014’te %61,1 olan konut sahipliği oranı, 2024’te %56,1’e düşerek 5 puanlık bir gerileme gösterdi. Bu, son 10 yılda konut sahipliği oranında ciddi bir azalma olduğunu ortaya koyuyor.

• Kiracı oranı: Kiracı oranı %22,1’den %28’e yükselerek 5,9 puanlık bir artış sergiledi. Bu, kiracı nüfusun önemli ölçüde büyüdüğünü ve barınma maliyetlerinin hane bütçeleri üzerindeki baskısının arttığını gösteriyor.

• Lojman ve kira ödemeden yaşayanlar: Lojman oranında belirgin bir değişiklik gözlenmezken, kira ödemeden yaşayanların oranı neredeyse sabit kaldı.

20 Yıl Öncesi (2004) ile Karşılaştırma

2004 yılına ait kesin veriler sınırlı olsa da, 2006 verileri yakın bir referans sunuyor:

• Konut sahipliği oranı: %60,9 (2006)
• Kiracı oranı: %23,5 (2006)
• Lojmanda yaşayanlar: %1,2 (2010 verisi, 2004’e yakın olduğu varsayılıyor)
• Kira ödemeden konutta yaşayanlar: %14,6 (2010 verisi)

Değerlendirme:

• Konut sahipliği: 2006’da %60,9 olan konut sahipliği oranı, 2024’te %56,1’e gerileyerek 4,8 puanlık bir düşüş gösterdi. 20 yıllık süreçte, konut sahipliği oranının istikrarlı bir şekilde azaldığı görülüyor.

• Kiracı oranı: Kiracı oranı %23,5’ten %28’e yükselerek 4,5 puanlık bir artış gösterdi. Bu, kiracı nüfusun 20 yılda önemli ölçüde büyüdüğünü ortaya koyuyor.

• Lojman ve kira ödemeden yaşayanlar: Lojman oranı %1,2’den %0,9’a gerilerken, kira ödemeden yaşayanların oranı %14,6’dan %15’e hafif bir artış gösterdi.

Neden Konut Sahipliği Azalıyor, Kiracılık Artıyor?

Türkiye’de konut sahipliği oranının azalması ve kiracı oranının artmasının birkaç temel nedeni var:

1. Ekonomik Faktörler: Yüksek enflasyon, TL’nin değer kaybı ve artan inşaat maliyetleri, konut fiyatlarını erişilemez seviyelere taşıdı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, 2021-2022 arasında konut fiyatları %96,4 artarken, 2022’de bu artış %189’u aştı.
2. Konutun Yatırım Aracı Olarak Görülmesi: Konut sahipliği oranı düşerken, birden fazla konuta sahip olanların sayısının artması, evlerin gerçek ihtiyaç sahiplerinden ziyade yatırımcılar tarafından alındığını gösteriyor.
3. Kira Artışları: 2022-2024 arasında konut kira artışları %25 ile sınırlandırılmış olsa da, 1 Temmuz 2024’ten itibaren bu sınırın kalkmasıyla kira artışları TÜFE’ye endekslendi. Örneğin, 2024 Eylül ayı için kira artış oranı %64,91 olarak belirlendi. Bu, kiracıların bütçelerine ciddi bir yük bindiriyor.
4. Nüfus ve Hane Sayısı Artışı: 2012’de 19,8 milyon olan hane sayısı, 2020’de 24,6 milyona yükseldi. Ortalama hanehalkı büyüklüğü ise 2008’de 4 kişiden 2020’de 3,3 kişiye geriledi, bu da daha fazla konuta olan talebi artırdı.Şehirleşme ve Göç: Büyük şehirlerdeki yoğun şehirleşme ve iş olanakları, kira talebini artırarak fiyatları yükseltti.

5. Çözüm Önerileri ve Gelecek Perspektifi

Uzmanlar, Türkiye’deki barınma sorununa çözüm olarak şu önerileri sunuyor:

• Sosyal Konut Üretimi: Sosyal konut projelerinin artırılması, özellikle dar gelirli aileler için kiralık sosyal konut seçeneklerinin sunulması.Vergi ve Arsa Teşvikleri: Özel sektörün uygun arsa ve vergi düzenlemeleriyle konut üretimine teşvik edilmesi.

• Kira Düzenlemeleri: Kira artışlarına yönelik daha sürdürülebilir düzenlemeler getirilmesi, kiracıların korunması.

• Yatırımcı Odaklı Politikalar: Konutun yatırım aracı olmaktan ziyade barınma ihtiyacını karşılamaya yönelik politikaların geliştirilmesi.

Son 20 yılda ev sahipliği oranı istikrarlı bir şekilde azaldı

TÜİK’in 2024 verileri, Türkiye’de konut sahipliği oranının son 20 yılda istikrarlı bir şekilde azaldığını ve kiracı oranının ise belirgin bir şekilde arttığını gösteriyor. 2004’ten 2024’e kadar konut sahipliği oranı %60,9’dan %56,1’e gerilerken, kiracı oranı %23,5’ten %28’e yükseldi. Bu trend, ekonomik koşullar, yüksek enflasyon, artan konut fiyatları ve şehirleşme gibi faktörlerle açıklanıyor. Gelecekte, sosyal konut projeleri ve kiracıyı koruyan politikalar, barınma krizine çözüm sunabilir.

Herbiremlak / Özel haber