Geçit hakkı ya da yol hakkı, genel yola bir diğer ifadeyle kadastro yoluna bağlantısı olmayan taşınmaz sahibine, bedel karşılığında komşulardan biri veya birkaçının taşınmazı üzerinde kurulan hak için kullanılan bir ifade. Esas itibariyle geçit hakkı kısaca,; başkasının arazisinden geçme hakkı anlamına geliyor.
Türkiye’nin arazi yapısını bilenlerin farkında olduğu bir gerçek var. O da tarım alanlarının çok büyük bir bölümünün yola bağlantısı bulunmadığı gerçeği.
Bağ, bahçe, tarla ve benzeri arazilerin kadastrol yolu ya da bilinen tabirle ifade etmek gerekirse, genel yola bağlantıları olmadığı için pek çok sorun yaşanmakta. Kırsal kesimde yol sorunu yüzünden sorunlar yaşandığı, tarafların adliyelere taşındığı duyulur.
Bu sorunların temelinde de yolu olmayan arazilerin sahiplerinin izinli izinsiz öteki parselleri kullanmaları yatıyor.
Yasalarımız, bu temel sorunu çözmek için yolu olmayan arazilerin genel yola/kadastrol yola bağlantılarını sağlamak amacıyla düzenlemeler yapmış durumda. İnsanlar, bu çözüm yoluna başvurmak yerine sorunlar içinde uğraşma yolunu seçiyor.
ÇÖZÜM GEÇİT HAKKI/YOL HAKKINDAN GEÇİYOR
Medeni Kanunun 747 ve 748 maddeleri bu sorunu çözüme kavuşturuyor. 747. Madde aynen şöyle:
“Taşınmazından genel yola çıkmak için yeterli geçidi bulunmayan malik, tam bir bedel karşılığında bir geçit hakkı tanınmasını komşularından isteyebilir.
Bu hak, ilk önce kendisinden bu geçidin istenmesi önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun düşen komşuya karşı ve daha sonra bundan en az zarar görecek olana karşı kullanılır.
Zorunlu geçit iki tarafın menfaati gözetilerek belirlenir.”
747. Maddeye baktığımızda iki temel prensibi görmek mümkün.
▶️ Geçit hakkını kendi işine geldiği gibi istemek yerine komşu parsele en uygun ve en az zarar verecek şekil ve yerden talep etmesi gerekiyor.
▶️ Tam bedelini ödemek suretiyle yol hakkını istemek durumunda.
Bu iki temel şarta sahip olan arazi sahipleri, komşu parselden geçit hakkı/yol hakkı isteyebilir.
GEÇİT HAKKI İSTEMENİN ŞARTLARI NELER?
Şimdi de geçit hakkı istemenin şartları neler onlara bakmak gerekiyor.
Lehine geçit hakkı istenen taşınmazın yol ile bir bağlantısının bulunmuyor olması gerekiyor. Yani geçit hakkı istenen arazinin esasında bir kadastrol yolu varsa, daha iyi olacağını var sayarak başka bir yerden geçit hakkı isteyemez.
Geçit hakkı isteyen kişi mutlaka geçit hakkı istenen arazinin sahibi olmalı. Yani siz gidip de istediğiniz bir yerdeki arazi ile ilgili komşu parselden geçit hakkı isteyemezsiniz.
Geçit hakkı talep edilen arazi, hisseli mülkiyet durumunda ise bütün hissedarların bu talepte bulunması gerekiyor. Aynı şekilde geçit hakkı istenen arazi hisseli ise onların hepsi de ayrı ayrı muhatap olurlar.
Zorunlu geçit hakkı talep eden kişi, gerçek kişi ya da tüzel kişi olmalı.
GEÇİT HAKKI KURULURKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER DE VAR
Geçit hakkı tesis edilirken göz önünde bulundurulması gereken durumlar da bulunuyor.
♦️ Geçit hakkına konu olan yol, muhtemel geçit hakkına fiziki olarak en uygun olan parselden alınmalı. Yani, geçit hakkı isteyen kişi, kendince uygun gördüğü parselden yol isteyemez.
♦️ Geçit hakkı, genel yola/kadastrol yola ulaşıncaya kadar kesintisiz olarak devam etmeli.
♦️Geçit hakkı, yol alınacak parselin yola olan bağlantı noktasına kadar alınır. Daha farklı şekilde talepte bulunulamaz.
♦️ Yolun genişliği, geçit hakkı istenen yola tarım araçlarının rahatlıkla ulaşabileceği genişlikte olması gerekiyor.
GEÇİT HAKKI ALMANIN İKİ YOLU
Geçit hakkı almanın iki yöntemi var.
Ya tarafların kendi aralarında hem bedelde, hem de yolun geçeceği güzergahta anlaşması,
Ya da bu konunun mahkemeye başvurularak çözümlenmesi.
Taraflar kendi aralarında anlaştıktan sonra bunu kendi aralarında bir sözleşmeye bağlar, sonra da bunu tapuya tescil ettirirler. Bu kendi aralarında oturup yazışarak yapılacak bir anlaşmadan ibaret değil. Kamunun tanıdığı bir anlaşma yöntemi ile yapılması gerekiyor.
Diğer yöntem ise geçit hakkı mahkeme yoluyla alınması.
Geçit hakkı talep eden parselin sahibi, yukarıda sayılı şartları yerine getiriyorsa, taşınmazın bulunduğu Asliye Hukuk Mahkemesine başvurarak geçit hakkında talepte bulunabilir. Mahkemeden geçit hakkı kararı alan kişi, bu kararla tapu müdürlüğüne başvurup geçit hakkını tescil ettirir.