Türkiye’nin yılın üçüncü çeyreğine ilişkin gayrisafi yurt içi hasıla verileri açıklandı. Türkiye ekonomisi yılın üçüncü çeyreğinde beklentilerin üzerinde yüzde 5,9 büyüme kaydetti.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), bu yılın üçüncü çeyreğine (temmuz-eylül dönemi) ilişkin gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) sonuçlarını açıkladı. Buna göre, GSYH 2023 yılı üçüncü çeyrek ilk tahmini, zincirlenmiş hacim endeksi olarak, geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 5,9 arttı.
Üretim yöntemiyle GSYH tahmini, yılın üçüncü çeyreğinde cari fiyatlarla geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 79,8 artarak 7 trilyon 681 milyar 432 milyon lira oldu. GSYH'nin üçüncü çeyrek değeri cari fiyatlarla ABD doları bazında 295 milyar 815 milyon olarak gerçekleşti.
GSYH'yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde, yılın üçüncü çeyreğinde geçen yıla göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak, inşaat yüzde 8,1, sanayi yüzde 5,7, finans ve sigorta faaliyetleri yüzde 5,1, hizmetler yüzde 4,3, kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri yüzde 3,6, gayrimenkul faaliyetleri yüzde 2,7, diğer hizmet faaliyetleri yüzde 2,2, bilgi ve iletişim faaliyetleri yüzde 1,7, tarım sektörü yüzde 0,3 arttı. Ürün üzerindeki vergiler eksi sübvansiyonlar da yüzde 16,5 artış gösterdi. Söz konusu dönemde mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri ise yüzde 2,5 azaldı.
Böylece Türkiye ekonomisi Kovid-19 salgını tedbirlerinin uygulandığı 2020 yılının ikinci çeyreğinden sonra üst üste 13 çeyrek büyümüş oldu. Önceki çeyreklere ilişkin büyüme rakamlarında da revizyona gidildi.
GSYH ZİNCİRLENMİŞ HACİM ENDEKSİ
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, bir önceki çeyreğe göre yüzde 0,3 arttı. Takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, üçüncü çeyrekte geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 5,1 artış gösterdi. 
HANE HALKI TÜKETİM HARCAMALARI ARTTI
Yerleşik hane halklarının tüketim harcamaları, yılın üçüncü çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 11,2 yükseldi. Devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 5,3, gayrisafi sabit sermaye oluşumu yüzde 14,7 artış kaydetti. Mal ve hizmet ihracatı, yılın üçüncü çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 1,1, ithalatı da yüzde 14,5 yükseldi.
İŞ GÜCÜ ÖDEMELERİNDE YÜZDE 117,2 ARTIŞ
İş gücü ödemeleri söz konusu dönemde yüzde 117,2, net işletme artığı/karma gelir yüzde 50,7 artış gösterdi.
İş gücü ödemelerinin cari fiyatlarla gayrisafi katma değer içindeki payı geçen yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 26,1 iken 2023'te yüzde 32,2 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin payı ise yüzde 55 iken yüzde 47'ye düştü.
3. ÇEYREKTE YATIRIMLAR HIZ KAZANDI
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) açıkladığı gayrisafi yurt içi hasıla verileri yılın üçüncü çeyreğinde en hızlı yıllık büyüme kaydeden kategorinin yatırımlar olduğunu gösterdi. Yüzde 5,9'luk büyümede yatırımların katkısı 3,4 puan oldu.
Türkiye'nin sıkılaşma döngüsü içinde geçen üçüncü çeyreğinde yatırımlardaki büyüme dikkat çekti.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre yılın üçüncü çeyreğinde yatırımlar bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 14,7 ile en hızlı büyüyen kategori oldu.
Türkiye ekonomisinin yüzde 5,9 büyüdüğü üçüncü çeyrekte yatırımların katkısı 3,4 puan olarak kaydedildi.
Yatırımların detayına bakıldığında makine-teçhizat yatırımlarındaki hızlı artış dikkat çekti. Üçüncü çeyrekte makine-teçhizat yatırımları bir önceki yıla göre yüzde 23,7 arttı. Böylelikle bu kategoride 2021'in ikinci çeyreğinden bu yana en yüksek artış izlendi.
İnşaat yatırımlarında da ivme görüldü. TÜİK verilerine göre inşaat yatırımları yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 7,9 ile son 4 çeyreğin en hızlı büyümesini kaydetti.
BEKLENTİLERİN ÜSTÜNDE ÇIKTI
Büyüme Beklenti Anketi'ne katılan ekonomistler, bu yılın üçüncü çeyreğinde Türkiye ekonomisinin yüzde 5,19 büyüyeceğini öngörmüştü. Yıllık büyümeye ilişkin en düşük tahmini veren kurum üçüncü çeyrekte yıllık yüzde 4,1; en yüksek tahmini veren kurum yüzde 6,1 büyüme bekliyordu. Çeyreklik büyüme beklentisi ise yüzde 1 olarak belirlenmişti. Bu veriye ilişkin en yüksek beklenti yüzde 1,6; en düşük beklenti ise yüzde 0,3 olmuştu.
Türkiye ekonomisi yılın ikinci çeyreğinde Mayıs sonunda yapılan seçimler öncesinde izlenen gevşek para politikası, yüksek enflasyon ve TL'de olası yeni değer kayıplarına karşı kendini korumak isteyen tüketicilerin borçlanmasını ve tüketimi artırmasının da etkisiyle yüzde 3,9 büyüme kaydetmişti.
ÜÇÜNCÜ ÇEYREKTE 15 PUANLIK SIKILAŞMA
Türkiye'de seçimlerin tamamlanmasının ardından yeni Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) yönetimiyle birlikte sıkılaşma döngüsüne girilmişti. TCMB Haziran ayındaki ilk toplantısında faizi yüzde 8,50'den yüzde 15 seviyesine çıkarmıştı. Bundan sonraki dönemde faiz artışları devam etmiş ve Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında toplamda 15 puanlık artışla politika faizi yüzde 30 seviyesine yükseltilmişti.
Sıkılaşma kredi faizlerinde de etkisini göstermişti. Temmuz başında yüzde 48 seviyesinde olan ortalama ihtiyaç kredisi faizi Eylül ayı sonunda yüzde 59 seviyesine çıkmıştı. Ticari kredi faizleri de aynı dönemde yüzde 24'ten yüzde 45'lere yükselmişti.
KREDİ BÜYÜMELERİNDE İVME GERİLEMİŞTİ
Sıkılaşma ortamı yılın üçüncü çeyreğinde kredi büyümelerinde etkisini göstermişti. Temmuz ayının başında tüketici kredilerinde yüzde 40 olan trend büyüme üçüncü çeyreğin sonunda yüzde 20'ye kadar gerilemişti. Bu veriler ışığında Türkiye'nin büyümesine ilişkin öncü göstergelerde perakende satışlarındaki ivme kaybı dikkat çekmişti. Sanayi üretimine ilişkin göstergeler de gerilemeye işaret etmişti. Ağustos ayında sanayi üretiminde aylık gerileme yüzde 0,8'i görmüştü. TÜİK verilerine göre, perakende satışlar Ağustos ayında aylık olarak yüzde 4,7; Eylül ayında ise yüzde 0,7 düşüş göstermişti.
